Kośne użytkowanie łąk to tradycyjna praktyka rolnicza polegająca na regularnym koszeniu roślinności na terenach łąkowych w celu pozyskania siana lub sianokiszonki. Łąki świeże i wilgotne charakteryzują się specyficznymi warunkami siedliskowymi, takimi jak wysoki poziom wód gruntowych, okresowe zalewy czy specyficzny skład gatunkowy roślinności. Regularne koszenie tych terenów jest niezbędne do utrzymania ich unikalnych wartości przyrodniczych. Łąki świeże to łąki o umiarkowanej wilgotności, często położone na glebach żyznych, dobrze przepuszczalnych. Są bogate w różnorodne gatunki traw i roślin kwiatowych. Łąki wilgotne natomiast występują na glebach o wysokiej wilgotności, często okresowo zalewanych, i są siedliskiem dla wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
Regularne koszenie łąk sprzyja zachowaniu bogactwa gatunkowego roślinności. Wiele gatunków roślin łąkowych jest przystosowanych do cyklicznego koszenia i potrzebuje otwartych, nasłonecznionych miejsc do wzrostu i rozmnażania. Koszenie zapobiega dominacji kilku gatunków konkurencyjnych, umożliwiając współistnienie wielu różnych roślin.
Łąki świeże i wilgotne są siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną prawną. Należą do nich m.in. storczyki (np. kukułka szerokolistna), mieczyk dachówkowaty czy kosaciec syberyjski. Regularne koszenie sprzyja ich przetrwaniu, umożliwiając kwitnienie i rozsiewanie nasion.
Kwitnące łąki są niezbędne dla owadów zapylających, takich jak pszczoły, trzmiele i motyle. Dostarczają im pożywienia w postaci nektaru i pyłku. Owady te odgrywają kluczową rolę w ekosystemach, zapylając rośliny i wspierając produkcję żywności. Bez regularnego koszenia łąki szybko zarastają przez roślinność drzewiastą i krzewiastą. Sukcesja prowadzi do przekształcenia łąk w lasy lub zarośla, co powoduje utratę specyficznych siedlisk łąkowych i związanych z nimi gatunków.
Celem Projektu jest przywrócenie i utrzymanie kośnego użytkowania łąk świeżych i wilgotnych. Działania te mają na celu:
- Zachowanie i odtworzenie bioróżnorodności poprzez utrzymanie siedlisk dla gatunków roślin i zwierząt związanych z łąkami.
- Odtworzenie tradycyjnych praktyk rolniczych i promocję zrównoważonego rolnictwa.
- Poprawę funkcji ekosystemowych łąk, takich jak retencja wody i sekwestracja węgla.
- Edukację ekologiczną i zwiększenie świadomości społecznej na temat wartości łąk.
Wykonywanie koszenia
- Koszenie mechaniczne: Wykorzystanie maszyn dostosowanych do pracy na terenach podmokłych, minimalizujących negatywny wpływ na glebę i roślinność.
- Ręczne koszenie: W miejscach trudno dostępnych lub wrażliwych przyrodniczo zastosowanie koszenia ręcznego.
Zbieranie i wykorzystanie biomasy
- Zbiór pokosu: Pozyskanie siana do wykorzystania jako pasza dla zwierząt będących pod opieką Fundacji.
- Przekazanie biomasy: Dostarczanie części pozyskanej biomasy do ekologicznej kotłowni DZPK w Myśliborzu.
Monitorowanie i ocena efektów
- Badania przyrodnicze: Regularne monitorowanie zmian w składzie gatunkowym roślinności i populacjach zwierząt.
- Ocena skuteczności działań: Analiza wyników i dostosowywanie strategii koszenia w kolejnych latach.
Wpływ projektu na ekosystem
Regularne koszenie zapobiega zarastaniu łąk przez roślinność drzewiastą, utrzymując otwarty charakter siedlisk. Sprzyja to zachowaniu warunków niezbędnych dla wielu gatunków roślin i zwierząt.
Działania prowadzą do zwiększenia liczby gatunków roślin łąkowych, w tym tych rzadkich i chronionych. Bogactwo roślinności przyciąga owady zapylające, ptaki i drobne ssaki.
Poprzez dostosowanie terminów koszenia i metod pracy, projekt minimalizuje negatywny wpływ na gatunki wrażliwe, umożliwiając im pełny cykl życiowy.
Łąki koszone skuteczniej retencjonują wodę, co jest istotne w kontekście zmian klimatycznych i zwiększającej się częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych.
- Rozszerzenie obszaru działań
Fundacja planuje zwiększyć powierzchnię objętą koszeniem, angażując dodatkowe tereny o podobnych walorach przyrodniczych. Pozwoli to na ochronę większej liczby siedlisk i gatunków.
- Współpraca z lokalną społecznością
- Edukacja i promocja: Organizacja warsztatów i spotkań dla mieszkańców, rolników i uczniów, aby zwiększyć świadomość na temat wartości łąk i korzyści z kośnego użytkowania.
- Wolontariat: Zachęcanie lokalnej społeczności do udziału w działaniach, np. poprzez organizację dni koszenia tradycyjnymi metodami.
- Innowacje w metodach koszenia
- Wykorzystanie nowoczesnych technologii: Wprowadzenie maszyn niskociśnieniowych, które minimalizują ugniatanie gleby.
- Badania i rozwój: Współpraca z uczelniami w celu opracowania nowych metod zarządzania łąkami, uwzględniających zmiany klimatyczne.
- Pozyskiwanie dodatkowych funduszy
- Granty i dotacje: Aplikowanie o środki z programów krajowych i unijnych na ochronę przyrody i zrównoważone rolnictwo.
- Partnerstwa: Nawiązywanie współpracy z firmami i organizacjami zainteresowanymi wspieraniem działań proekologicznych.
- Adaptacja do zmian klimatu
- Elastyczność w zarządzaniu: Dostosowywanie harmonogramu i metod koszenia w odpowiedzi na zmiany warunków pogodowych.
- Tworzenie siedlisk odpornych na suszę i powodzie: Wprowadzenie gatunków roślin bardziej odpornych na ekstremalne warunki.
Wpływ projektu na przyszłe pokolenia
- Edukacja i świadomość
Działania edukacyjne prowadzone w ramach projektu zwiększają świadomość ekologiczną wśród młodzieży i dorosłych, kształtując postawy proekologiczne i odpowiedzialność za środowisko.
- Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego
Poprzez ochronę i odtwarzanie łąk, projekt przyczynia się do zachowania unikalnych ekosystemów dla przyszłych pokoleń.
- Promocja zrównoważonego rozwoju
Projekt pokazuje, że tradycyjne praktyki rolnicze mogą być integrowane z nowoczesnym podejściem do ochrony przyrody, promując zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.
Projekt skupiający się na przywracaniu kośnego użytkowania łąk świeżych i wilgotnych, jest kluczowym elementem działań Fundacji na rzecz ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju. Regularne koszenie łąk przynosi liczne korzyści ekologiczne, w tym zachowanie bioróżnorodności, ochronę gatunków chronionych, wsparcie dla owadów zapylających oraz utrzymanie funkcji ekosystemowych.
Dzięki zaangażowaniu Fundacji i współpracy z DZPK, projekt ma realny wpływ na poprawę stanu środowiska w regionie. Rozwój projektu poprzez rozszerzenie obszaru działań, innowacje w metodach koszenia, edukację oraz pozyskiwanie dodatkowych funduszy pozwoli na osiągnięcie jeszcze lepszych rezultatów w przyszłości.
Ochrona łąk poprzez kośne użytkowanie to inwestycja w przyszłość, która przyniesie korzyści zarówno dla przyrody, jak i społeczności lokalnych. Kontynuacja i rozwój tych działań są niezbędne dla zachowania unikalnych walorów przyrodniczych regionu oraz promowania zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.
